خطرات مسمومیت با منو اکسید کربن و عدم توجه به رعايت نكات ايمني
اهمیت مسمومیت با گاز منواکسید کربن(مرگ خاموش)
هر سال حدود 1000 نفر در کشور بر اثر مسمومیت با منو اکسید کربن جان خود را از دست می دهند. متاسفانه بعلت طولانی بودن فصل سرما و میزان آگاهی کم مردم از خطرات مسمومیت با منو اکسید کربن و عدم توجه به رعايت نكات ايمني باعث گردیده تا ميزان مرگ و میر ناشی از مسمومیت با گاز منواکسید کربن در استان آذربایجان شرقی بالا بوده و در رتبه پنجم کشوری قرار گیرد.
بنا به آمار ارائه شده از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور در سال 1395 حدود 836 نفر در کشور و در استان آذربایجان شرقی تعداد 58 نفر در اثر استنشاق گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست داده اند.
گاز منو اکسید کربن در اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی از جمله گاز طبیعی بوجود می آید. این گاز بی رنگ، بی بو و بدون مزه است و به همین دلیل به سادگی با حواس طبیعی انسان قابل تشخیص نیست. این گاز بسیار سمی و کشنده بوده و حتی مقادیر بسیار جزئی آن باعث مرگ انسان می شود. منواکسیدکربن بعنوان شیطان سیاه معروف است و مرگ بر اثر آن را مرگ خاموش می خوانند.
یکی از راههای تولید منواكسيدكربن در منزل احتراق ناقص سیستم های گرمایشی می باشد. نرسيدن اكسيژن كافي به شعله ، عدم تهويه كافي فضاي محل نصب وسايل گاز سوز ، وجود موانع در مسير خروج محصولات احتراق و يا استفاده از دودكش هاي غير استاندارد از عوامل اصلي احتراق ناقص در وسايل گازسوز و ايجاد گاز منواكسيد كربن مي باشد .
با توجه با آمار هاي موجود، آنچه بيش از همه، مصرف كنندگان گاز طبيعي را تهديد مي‌كند، نشت گاز و توليد انفجار و آتش سوزي نيست ، بلكه احتراق ناقص گاز و توليد گاز منواكسيد كربن مي باشد .
محصول اصلي احتراق گازمتان ، منواكسيد كربن مي باشد ، كه بسيار خطرناك و سمي است. اما در شرایط عادی منو اکسید کربن در دماي بالاي شعله ، با اكسيژن موجود در هوا تركيب شده و توليد دی اكسيدكربن مي‌نمايد.
ولي اگر هواي كافي در دسترس نباشد ، شعله بصورت كامل و يكنواخت تشكيل نشده و در بعضي از نقاط كه دما پائين است ، منواكسيدكربن فرصت اكسيد شدن و تبديل به دی اكسيدكربن را پيدا نكرده و آزاد مي شود.
تنفس گاز منواكسيدكربن كه ميل تركيبي شديد با گلبول هاي قرمز خون را دارد ، قابليت تبادل اكسيژن و دی اكسيدكربن را از گلبول هاي قرمز مي گيرد و در نتيجه شخص دچار مسموميت شده و در صورت ادامه تنفس، توان حركت و هرگونه عكس‌العملي ، از شخص مسموم سلب شده و نهايتا ممكن است منجر به مرگ شود .
ميل تركيبي منواكسيد كربن با هموگلوبين خون تقريبا 240 برابر بيشتر از اكسيژن است.
منو اکسید کربن در غلظت پایین باعث خواب آلودگی، خستگی، سردرد، سرگیجه، تاری دید، ضعف و بی حالی، تهوع و گاهی استفراغ می شود و در غلظت های بالاتر باعث خفگی و در نهایت مرگ می شود.
استنشاق منو اکسید کربن باعث کوری، اختلالات عصبی، صدمات مغزی، از کار افتادن و فلج شدن یکی از اندام ها و در نهایت مرگ می شود.
علائم و نشانه های مسمومیت با منو اکسید کربن
منو اکسید کربن در غلظت پایین باعث خواب آلودگی، خستگی، سردرد، سرگیجه، تاری دید، ضعف و بی حالی، تهوع و گاهی استفراغ می شود و در غلظت های بالاتر باعث خفگی و در نهایت مرگ می شود.
استنشاق منو اکسید کربن باعث کوری، اختلالات عصبی، صدمات مغزی، از کار افتادن و فلج شدن یکی از اندام ها و در نهایت مرگ می شود.
برای تامین ایمنی در برابر منو اکسید کرین چه باید کرد؟
بررسی رنگ شعله : رنگ شعله وسايل حرارتي تان را بررسي نماييد. رنگ شعله هميشه بايد آبي باشد. اگر رنگ آن نارنجي است، وسيله شما مشكل داشته و احتراق ناقص صورت مي گيرد.
بررسی دودکش:
لمس كردن دودكش: ساده ترين راه آزمايش هر دودكش دست زدن و لمس آن است. سردي دودكش نشانه عدم عبور گاز هاي سمي حاصل از احتراق است. وقتي وسيله حرارتي كار مي كند بايستي دودكش داغ باشد و نوك انگشتان داغي آن را احساس كنند.
استفاده از شمع و يا شعله كبريت: با قرار دادن كبريت روشن در ابتداي دريچه بايستي شعله به سمت داخل دودكش كشيده شود. اين موضوع نشانه كار كردن و مكش مناسب دودكش مي باشد.
استفاده از چراغ قوه جهت بازديد مسير دودكش : با استفاده از چراغ قوه مسير دودكش رابررسي نماييد.
استفاده از وزنه و طناب: هنگام خريد و اجاره خانه و قبل از وصل وسايل گاز سوز و يا هر وسيله گرمايشي كه با سوخت فسيلي مانند نفت و غيره كار مي كند با يك طناب محكم كه وزنه‌اي بدان بسته شده از پشت بام تا محل دريچه و مبدا دودكش را كنترل نماييد تا از باز بودن آن كاملا مطمئن شويد.
وضعیت تهویه و جریان هوای محیط
مطمئن شويد كه وضعيت تهويه محيط به خوبي انجام مي‌شود و جريان كافي هوا وجود دارد. اگر وسيله حرارتي شما هواي كافي در محيط نداشته باشد توليد منواكسيد كربن خواهد نمود.
وسيله حرارتي خود را هر سال بررسي نماييد. اين كار را به يك مهندس و يا تكنسين فني بسپاريد. براي اطمينان بيشتر يك آشكار گر گاز منو اكسيد كربن نصب نماييد.
اهمیت دود کش
متاسفانه عده اي تصور مي كنند كه گاز طبيعي بعلت احتراق خوب ، نياز به دودكش ندارد و به همين خاطر به گرفتگي دودكش اهميت نمي دهند . اين مسئله باعث شده است كه بيشترين آمار مرگ و ميرهاي ناشي از گاز گرفتگي را عدم وجود دودكش مناسب براي وسايل گاز سوز به خود اختصاص دهد.
اكثر دودكش هاي نصب شده در ساختمان ها استاندارد نمي باشد يا فوق العاده آسيب پذير مي باشند . لذا هرچه تعداد وسايل گاز سوز در داخل فضاهاي مورد استفاده انسان كمتر باشد، آن ساختمان ايمن تر است .
به خاطر عدم آشنايي مصرف كننده ها با اهميت تامين هواي مورد نياز براي احتراق و گرفتن تمام درزها و منافذ و دريچه هايي كه نقش تامين هواي مورد نياز احتراق را دارند ، احتراق در دستگاه هاي گاز سوز را دچار مشكل نموده و موجب توليد گاز كشنده ( (co مي شوند.
بررسی دودکش
جنس دودكش:
دودکش حد فاصل وسیله گازسوز تا دریچه دودکش دیوار
مناسب ترین نوع دودکش برای این محل استفاده از لوله فلزی با ورق گالوانیزه و بصورت حتی الامکان یک تکه و در محل های اتصال با رعایت نر و ماده می باشد . لوله هاي خرطومي آلومينيومي )گارماني يا فنری( ايمني لازم براي استفاده در دودكش بخاري ها و آبگرمكن‌ها و ساير وسايل حرارتي را نداشته و نبايد از اين لوله ها استفاده نمود. زيرا اين مقاومت اين لوله ها كم، جدار داخلي آنها ناصاف و شيار دار بوده و براحتي از محل اتصال به وسيله گرمايشي و حرارتي و ديوار خارج مي شوند. براي دودكش وسايل حرارتي حتما از لوله هاي مخصوص دودكش بخاري استفاده شود كه از جنس ورق‌هاي آهن گالوانيزه و نسبتا ضخيم بوده و در اندازه هاي مختلف موجود بوده و براحتي قابل سفارش و ساخت مي باشد.
دودکش داخل دیوار و یا نصب شده روی آن:
استفاده از قطعات لوله های سیمانی پیش ساخته سر صاف ( لب به لب ) ممنوع می باشد و باید از نوع نر و ماده ( فنجانی ) استفاده گردد. جنس دودكش بايد از لوله هاي آزبست سيماني انتخاب شود. استفاده از آجر چيني بعلت استفاده از ملات كه بعد از دريافت حرارت امكان ايجاد منفذ و ورود co به محوطه را دارد مجاز نيست. همچنين استفاده از لوله هاي پليكا به دليل مقاومت كم آنها در برابر حرارت ممنوع است.
مكش دودكش بستگي به عوامل زير دارد:
ارتفاع دود كش
سطح مقطع دودكش
درجه حرارت دود و هواي خارج
جنس جداره دودكش
استفاده از قطعات لوله های سیمانی پیش ساخته سر صاف ( لب به لب ) ممنوع می باشد و باید از نوع نر و ماده ( فنجانی ) استفاده گردد. جنس دودكش بايد از لوله هاي آزبست سيماني انتخاب شود. استفاده از آجر چيني بعلت استفاده از ملات كه بعد از دريافت حرارت امكان ايجاد منفذ و ورود co به محوطه را دارد مجاز نيست. همچنين استفاده از لوله هاي پليكا به دليل مقاومت كم آنها در برابر حرارت ممنوع است.
ارتفاع دودکش
هرچه ارتفاع دودكش بيشتر باشد قدرت كشش آن نيز بيشتر مي‌شود. در نتيجه سطح مقطع آن را مي توان كمتر انتخاب نمود. معمولا ارتفاع دودكش را تا پشت بام حداقل 5 متر و از پشت بام تا كلاهك را حداقل 1 متر در نظر بايد گرفت. همچنين بايد از ديوارهاي جانبي حداقل 3 متر فاصله داشته باشد. دودكش بايد بطور عمودي حركت داشته و كمترين زانو در آن بكار رفته باشد و به ازاي هر 10 سانتيمتر حركت افقي 30 سانتيمتر حركت عمودي داشته باشد. هيچ وقت نبايد مسير مارپيچ و يا S شكل داشته باشد. مسير هاي افقي نبايد طولاني شود زيرا باعث كاهش مكش در دودكش مي شود. قطر دودكش نبايد بطور ناگهاني تغيير كند. عبور دودكش از سقف كاذب مجاز نيست. محل اتصالات دودكش بايد كاملا درزبندي شود. دودكش بايد توسط بست مناسب به ديوار محكم شود.
به هیچ عنوان نبايد دودكش وسايل گاز سوز از شيشه پنجره به بيرون هدايت نمود . زيرا در اينصورت در اثر حرارت امكان شكستن شيشه و لق شدن دودكش وجود دارد. همچنين امکان امتداد دودكش تا ارتفاع یک متر بالاتر از پشت بام وجود ندارد. از قرار دادن خروجي دودكش بصورت افقي با كلاهك و يا بدون كلاهك در زير سقف و بالكن جدا خود داري شود.
در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود. از نصب آبگرمكن در حمام، روشن كردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جدا خودداری كرد.
استفاده از تشت آب و قرار دادن دودكش در آن جهت تصفيه گاز هاي سمي به جاي نصب دودكش به هيچ وجه صحيح نبوده و باعث گازگرفتگي و مسموميت و مرگ مي شود.
شكل دايره بهترين سطح مقطع دودكش است. و داخل آن بايد صاف و صيقلي باشد. محل دهانه خروجي دودكش در هواي آزاد و در جريان باد بوده و در پناه ساختمان قرار نگيرد. دودكش حتما بايستي داراي كلاهك H باشد. حداقل قطر دودكش براي سيستم حرارت مركزي 20 سانتیمتر و براي آبگرمكن و دستگاههاي مشابه 15 سانتیمتر است.