مقدمه :
مراكز آموزشي و پرورشي فضاي اجتماعي خاصي هستند كه آموزش و رشد شخصيت كودكان و نوجوانان امروز كشور و آينده سازان فردا بايد در پناه موازين علمي و اصولي بهداشتي جاري در آن اعتلا يابد . ضرورت توجه به بهداشت مراكز آموزشي و پرورشي ناشي از اين حقيقت است كه گروه سني تا 18 ساله رقم بزرگي از جمعيت كشور ما را در بر مي گيرد و به علت آسيب پذيري اين جمعيت سني تامين بهداشت و برقراري سلامت آنها تاثير انكار ناپذيري در ارتقاء سطح بهداشت كشور خواهد داشت .
بعلاوه دوران سريع رشد و تكامل جسمي و رواني آنان ايجاب مي كند كه هرچه بيشتر و بهتر مسير زندگي جمعيت مزبور از عوامل تخريبي يا بازدارتده و عوامل نامطلوب محيط پاك شود .
بديهي است كه اجراي موازين بهداشتي و مراقبت هاي لازم از دانش آموزان ، به كارگيري اصول صحيح پيشگيري از بيماري ها و كنترل عوامل محيطي مدارس از جمله آب ، فاضلاب ، دفع مدفوع ، زباله و نور كافي كلاسها ، محيط كلاسها و تغذيه سالم سبب مي شود تا آموزش و پرورش در محيطي سالم و مطلوب انجام پذيرد و چون در مراكز آموزشي و پرورشي غير بهداشتي و ناسالم كودكان نمي توانند حتي در بهترين شرايط و برنامه هاي آموزشي بهره مند گردند .
مسئولیت ایجاد محیط های سالم به عهده کیست ؟!
ایجاد محیط های سالم ، مسئولیتی همگانی است و مهمترین وظیفه ما و سیاستگزاران ، تامین محیطی سالم و ایمن برای کودکان می باشد این امر مهم به عهده کلیه بخشهای توسعه جامعه از جمله ، آموزش و پرورش -جهاد کشاورزی –برق – راه – ارتباطات – ارشاد -فرمانداری ها - نیروی انتظامی - بهداشت و درمان - قوه قضائیه و ....... و مردم میباشد
پس برای ایجاد محیط سالم باید از خودمان شروع کنیم .اگر ارتباط اولیا و مربیان با مسئولین بهداشتی به صورت تنگا تنگ باشد میتوانند مشکلات بهداشتی زیادی را با استفاده از راه هایی ساده مثل اضافه کردن سطل زباله ، نوشتن شعار های بهداشتی ، اضافه کردن مواد شوینده و صابون ، تعمیر شیرهای آب و سرویس های بهداشتی ، نظافت و غبار زدایی کلاس ها و سرویس های بهداشتی حل کنند و بقیه مشکلات نیز با پی گیری از سازمان های زیربط تا حدود زیادی قابل حل است به شرط اینکه اولیا دانش آموزان به مشکلات بهداشتی مدرسه و دانش آموزان اهمیت ویژهای قایل شوند .
برخی از استانداردهای مدرسه:
ساختمان و ابعاد کلاس ها :
• دیوارهای کلاسها باید کاملا خشک ، بدون درز ، صاف و حد اقل تا ارتفاع کف پنجره ها از سنگ مناسب استفاده شده باشد .
• کف کلاسها ، راهروها و پله ها باید مقاوم ، مسطح و قابل شستشو بوده و لغزنده نباشد
• سقف کلاسها باید صاف ، بدون درز و شکاف و به رنگ روشن باشد .
• تابلوکلاس به رنگ سبز و غیر براق بوده و فاصله آن از اولین ردیف دانش آموزان نباید از 20/2 متر کمتر باشد .
• برای هر دانش آموز در کلاس حد اقل باید 25/1 متر مربع سطح در نظر گرفته شود .
• حداکثر ابعاد قابل قبول برای کلاس 8 متر طول و 7 متر عرض می باشد .
• ارتفاع سقف کلاس نباید از 3 متر کمتر باشد .
پله ها :
• پله های مشرف به پرتگاه در مدارس باید لغزنده نبوده و به نرده مناسب مجهز باشد .
• حداکثر ارتفاع پله در مدرسه 18 سانتی متر و حداقل عرض آن 30 سانتی متر و طول آن حداقل 30/1 متر باید باشد .
• ایجاد هرگونه بالکن و تراس مرتبط با کلاس ممنوع است
در و پنجره ها :
• در و پنجره های مشرف به فضای خارج برای جلوگیری از ورود حشرات باید به توری سیمی مناسب مجهز باشد
• پنجره های طبقات فوقانی مشرف به پرتگاه باید دارای نرده محافظ باشد .( از جام شیشه بزرگ استفاده نشود )
آب مدرسه :
• آب باید گوارا ، سالم و عوامل فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی آن در حد استاندارد های مصوب باشد و مصرف آن عارضه سویی در کوتاه مدت یا دراز مدت در دانش آموزان ایجاد نکند .
• آب مورد نیاز شرب و سایر مصارف بهداشتی برای هر دانش آموز حد اقل 15 لیتر در روز می باشد .
• حداقل میزان آب مصرفی برای مدارس شبانه روزی 100 لیتر برای هر نفر در روز می باشد
آبخوری مدارس :
• آبخوری عمومی مدارس باید دارای شرایط زیر باشد .
• الف- کف محوطه آبخوری قابل شستشو و دارای شیب کافی و مناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد .
• ب- دیوار لبه آبخوری بایستی از جنس قابل شستشو ( نظیز کاشی ) بوده و دارای شیب مناسب به طرف مجرای فاضلاب باشد .
• ج- دیوار اطراف آبخوری از جنس قابل شستشو ( مانند کاشی ، سرامیک ، سنگ و ... ) باشد .
د- آبخوری عمومی دانش آموزان باید با شیر های مناسب یا آب
سرد کن مجهز گردد .
• ه – آبخوری باید خارج از سرویسهای بهداشتی و با رعایت شرایط بهداشتی و با قاصله حد اقل 15 متر احداث گردد .
• برای هر 45 نفر یک شیر آبخوری باید پیش بینی شود و ارتفاع شیر آن متناسب با سن دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی ( 100-75 سانتی متر ) از سطح زمین باشد .
سرویس های بهداشتی :
الف – توالت ها :
توالت ها باید دارای شرایط بهداشتی باشند .
تعداد توالت ها در مدرسه به ازای هر 40 نفر حد اقل یک چشمه توالت می باشد .
دفع فاضلاب بایستی بصورت بهداشتی باشد .
مناطقی که سیستم دفع فاضلاب ” اگو ” ندارند ، دفع فاضلاب به چاههای جاذب و یا سپتیک تانک طبق اصول بهداشتی باید انجام گیرد .
حجم سپتیک تانک یا چاه فاضلاب با توجه به ظرفیت مدرسه محاسبه و تعیین می شود .
ب – دستشویی ها :
دستشویی ها باید دارای شرایط بهداشتی باشند .
در مدرسه به ازای هر 60 نفر یک دستشویی باید در نظر گرفته شود .
ارتفاع دستشویی ها متناسب با سن دانش آموزان در دوره های مختلف تحصیلی ( 75-60 سانتی متر ) از سطح زمین باشد .
گروه های هدف این متن آموزشی :
1- مادران دارای کودک زیر 7 سال
2- مربیان مهدهای کودک
3- معلمین و مدیران دوره ابتدایی
4- رابطین بهداشتی
منابع استفاده شده در تهیه این متن آموزشی :
1- مجموعه کتب آموزش بهورزی – قسمت بهداشت دهان و دندان – سال انتشار 1384 دفتر سلامت دهان و دنان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزسکی